Er over praten is vaak taboe, maar seksualiteit is en blijft een belangrijk onderdeel van je relatie. Wanneer jouw relatie verandert als gevolg van een ziekte of aandoening, dan verandert de relatie op veel vlakken. Het onderwerp seksualiteit blijft lastig bespreekbaar, zowel voor de mantelzorger, de patiënt, als voor de professionals die hen ondersteunen.
Seksualiteitsbeleving, intimiteit, aandacht voor elkaar, het is allemaal erg persoonlijk, en dat deel je niet met anderen. Met dat gegeven worden we vaak groot gebracht. Klagen over je seksleven is een no-go en al helemaal als de ander ziek is of beperkingen heeft. Het wordt weggelachen uit ongemak of tenietgedaan met opmerkingen als ‘je hebt hem toch nog’ en ‘ach, dat komt vanzelf wel weer’.
Overlevingsstand
Als mantelzorger ben je er voor de ander. De ander heeft het nog altijd moeilijker dan jij, dus hoe kun je nou aan seks denken? Nou, dat gaat vanzelf. Jij bent maar een mens. Je verlangt ook naar aandacht en wilt gezien worden en speciaal gevonden worden. Maar het kan ook de andere kant op werken. Vaak verliest de mantelzorger door zijn hectische schema zelf de energie en de lust.
De relatie verandert, dat is op zich al een heel ingewikkeld proces, maar wederkerigheid, intimiteit en seksualiteit, datgene wat alleen jij met je partner deelt is, valt ook vaak weg. Veel mantelzorgers zitten soms jarenlang in de ‘overlevingsstand’ en accepteren daardoor dat intimiteit en seks er niet meer zijn. Maar op een gegeven moment komt dat verlangen naar intiem contact terug. En realiseer je je dat het misschien wel helemaal weg is en ook niet meer terug komt. Dat zorgt voor veel verdriet en problemen.
Lichamelijke beperkingen
Als gevolg van ziekte of beperkingen veranderen relaties. Lichamelijke beperkingen spelen hierin vaak een duidelijke rol, zoals verminderde zin in seks, erectieproblemen, spasmes en/of verlammingsverschijnselen. Maar ook kan medicatie van invloed zijn op je hormoonhuishouding en er voor zorgen dat iemand niet meer opgewonden raakt. Vermoeidheid, karakterveranderingen, angst, verlies van gelijkwaardigheid, rolveranderingen, wederkerigheid in de relatie. Het kan allemaal meespelen. En dan hebben we het nog niet eens over langdurige opname gehad, dat er letterlijk voor zorgt dat je het bed niet meer deelt en geen privacy meer hebt.
Meer dan ‘de daad’
Intimiteit en seksualiteitsbeleving bestaat uit meer dan seksuele handelingen of ‘de daad’. Wanneer de seksuele behoefte verdwijnt, kan de behoefte naar intimiteit, een kus, knuffelen of het zich geborgen voelen bij elkaar juist belangrijker worden. Er zijn verschillende manieren om samen te zijn.
Ook kunnen de dagelijkse, ‘gewone’ dingen soms omgebogen worden naar iets moois en intiems, bijvoorbeeld als je de ander helpt met douchen en of uitkleden, tenslotte ben je als partner ook aanwezig en kan je, naast het feit dat je de ander moet helpen, het ook spannend maken met en voor elkaar.
Bespreken
Probeer het, waar dat nog kán, samen te bespreken en schaam je er niet voor om raad en advies in te winnen. Weet dat het bespreekbaar is bij de huisarts, specialist, seksuoloog, maatschappelijk werker, psycholoog of mantelzorgondersteuner. Ieder mens heeft behoefte aan liefde en waardering, dat is voor mantelzorgers niet anders.
Daniëlle Schipper, coördinator mantelzorgondersteuning Waddinxveen
